Diagrama de temas

  • Γενικά

    Colapsar todo Expandir todo

    • Η Κρήτη έχει μια μακρά παράδοση στην υφαντουργία, με πολλά από τα υφαντά της να χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα στην καθημερινή ζωή. Τα υφαντά αυτά είναι γνωστά για την ποιότητα και την ομορφιά τους, καθώς και για την πρακτική τους αξία. Ας γνωρίσουμε τα πιο σημαντικά είδη υφαντών της Κρήτης.

  • 1. Βούργιες ή Βουργιάλια

    • Βούργια Βούργια

    • Η βούργια είναι ένα χαρακτηριστικό σακούλι της Κρήτης που χρησιμοποιείται για πολλές και διάφορες χρήσεις. Φοριέται στους ώμους με τη βοήθεια από βαστάγια, όπως ένα σακίδιο. Οι χωρικοί την χρησιμοποιούσαν για να βάζουν το φαγητό τους και το φλασκί με το κρασί που έπαιρναν μαζί τους όταν πήγαιναν για αγροτικές δουλειές. Η βούργια ήταν απαραίτητο εργαλείο και για τους βοσκούς της Κρήτης. Μέχρι και οι μαθητές των χωριών χρησιμοποιούσαν βούργιες για τη μεταφορά των βιβλίων τους. Στα παλιότερα χρόνια, στη βούργια έβαζαν επίσης την πυρίτιδα και τις σφαίρες τους.

      Η βούργια χαρακτηρίζεται από γεωμετρική διακόσμηση στην μπροστινή της πλευρά, ενώ η πίσω πλευρά που συνήθως δεν φαίνεται, διακοσμείται με απλές ρίγες. Ένα από τα κυρίαρχα θέματα που επαναλαμβάνεται σε διάφορα μεγέθη, σχήματα και χρώματα είναι ο ρόμβος και δευτερευόντως τα τρίγωνα και τα «ζιγκ-ζαγκ». Μια «πλούσια» κρητική βούργια έχει υφασμένους δεκάδες ρόμβους, μικρούς ή μεγαλύτερους.
      Οι βούργιες ήταν παραδοσιακά φτιαγμένες από μάλλινο ή βαμβακερό ύφασμα και οι διακοσμήσεις τους συχνά περιλάμβαναν παραδοσιακά μοτίβα που ήταν χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής της Κρήτης.

      Αυτή η πρακτική τσάντα αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής των Κρητικών, προσφέροντας έναν πρακτικό και ανθεκτικό τρόπο μεταφοράς απαραίτητων αντικειμένων. Επιπλέον, η βούργια αντικατόπτριζε την παράδοση και την αισθητική της κρητικής κουλτούρας, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα αντικείμενο χρηστικότητας και τέχνης.


  • 2. Πατανίες

    • Πατανία Πατανία

    • Οι πατανίες είναι από τα πιο παραδοσιακά χειροτεχνήματα της κρητικής υφαντικής τέχνης και αποτελούν σημαντικό μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης. Αυτές οι υφαντές κουβέρτες, πέρα από τη χρήση τους ως κλινοσκεπάσματα, χρησιμοποιούνται και για το στόλισμα του σπιτικού, προσφέροντας ζεστασιά και ομορφιά στους χώρους.

      Η διακόσμηση των πατανιών είναι πλούσια και ποικιλόμορφη, αποτελώντας ένα μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο στη μελέτη των διακοσμητικών σχεδίων και θεμάτων της κρητικής υφαντικής τέχνης. Οι πατανίες καλύπτουν όλες τις κατηγορίες διακόσμησης, με σχέδια που περιλαμβάνουν διακοσμητικά μοτίβα, φυτικά και ζωικά θέματα, θρησκευτικές παραστάσεις, θέματα από την καθημερινή ζωή και ιστορικές αναφορές.

      Ανάλογα με την πολύπλοκη τεχνική της ύφανσης, οι πατανίες παίρνουν διάφορα ονόματα, που αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές μεθόδους και τα χαρακτηριστικά τους. Μερικά από αυτά τα ονόματα είναι: πατητή, σταυρωτή, ορθοστήμονη, δεξιμάτη, κουσκουσελίδικη, ξομπλιαστή, σόσκουλη, πλουμάτη, περαματιστή, κιλιμάτη και άλλα.

      Οι πατανίες κατασκευάζονται με τη χρήση παραδοσιακών αργαλειών, και η ύφανση τους απαιτεί μεγάλη δεξιοτεχνία και υπομονή. Οι τεχνικές και τα μοτίβα που χρησιμοποιούνται διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή της Κρήτης, καθιστώντας κάθε πατανία μοναδική. Οι υφαντές πατανίες είναι συνήθως φτιαγμένες από μαλλί προβάτου, το οποίο προσφέρει ανθεκτικότητα και ζεστασιά.

      Οι πατανίες της Κρήτης δεν είναι μόνο αντικείμενα χρηστικής αξίας, αλλά και έργα τέχνης που μεταφέρουν την παράδοση και την αισθητική του νησιού από γενιά σε γενιά. Οι υφαντές αυτές κουβέρτες αποτελούν έναν ζωντανό δεσμό με το παρελθόν, διατηρώντας ζωντανές τις παραδόσεις και τις τεχνικές της κρητικής υφαντικής τέχνης.

  • 3. Κιλίμια

    • Κιλίμι

      Κιλίμι

    • Το κιλίμι ήταν βαρύ κλινοσκέπασμα, κατάκοσμο. Τα κιλίμια της ανατολικής Κρήτης είναι ονομαστά. Κύριο γνώρισμά της διακόσμησής τους είναι το γεωμετρικό σχέδιο με ωραιότατους συνδυασμούς χρωμάτων. Τα παραδοσιακά κρητικά υφαντά κιλίμια είναι φτιαγμένα κυρίως από μαλλί και βαμβάκι, και χαρακτηρίζονται από την υψηλή ποιότητα και την ανθεκτικότητά τους. Χρησιμοποιούνται για την κάλυψη και διακόσμηση πατωμάτων και τοίχων, προσφέροντας ζεστασιά και άνεση στα σπίτια.


  • 4. Χιράμια

    • Χιράμι Χιράμι

    • Στην Κρήτη, τα χιράμια ήταν μια ιδιαίτερα χαρακτηριστική μορφή ελαφρού κλινοσκεπάσματος, που συνδυάζει πρακτικότητα και τέχνη. Η παράδοση της δημιουργίας και χρήσης των χιραμιών στην Κρήτη έχει βαθιές ρίζες και συνδέεται στενά με την τοπική υφαντική παράδοση. Τα κρητικά χιράμια κατασκευάζονταν κυρίως από βαμβάκι, αλλά και από μαλλί σε κάποιες περιπτώσεις. Τα υλικά αυτά ήταν ιδανικά για τη ζεστή κρητική κλιματική συνθήκη, καθώς ήταν ελαφριά και δροσερά. Συνήθως, τα χιράμια είχαν επαρκείς διαστάσεις για να καλύπτουν τα κρεβάτια ή τις κλίνες, ενώ η κατασκευή τους επέτρεπε να προσαρμόζονται σε διάφορα μεγέθη κρεβατιών, γεγονός που τα καθιστούσε ευέλικτα και πρακτικά. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο των χιραμιών ήταν η διακόσμησή τους. Ήταν συνήθως διακοσμημένα στις δύο στενότερες πλευρές με πολύχρωμα σχέδια. Τα σχέδια αυτά περιλάμβαναν φυτικές παραστάσεις (όπως λουλούδια και φύλλα), ζωικές παραστάσεις (όπως πουλιά, ζώα ή ακόμα και φανταστικά πλάσματα), και ανθρώπινες φιγούρες. Η τεχνική που χρησιμοποιούνταν περιλάμβανε την ύφανση ή την κεντητική, με έντονα και ζωντανά χρώματα.

  • 5. Προσώμια

    • Προσώμι Προσώμι

    • Το προσώμι είναι ένα παραδοσιακό στενόμακρο υφαντό αντικείμενο που χρησιμοποιούνταν στην Κρήτη, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Η κύρια χρήση του ήταν για να προστατεύει τον ώμο από το βάρος και την τριβή όταν οι γυναίκες κουβαλούσαν στάμνες ή άλλα βαριά αντικείμενα. Τις περισσότερες φορές ήταν κατασκευασμένο από βαμβάκι ή μαλλί και η διακόσμησή του είναι συνήθως γεωμετρική.

  • 6. Πετσέτες

    • ΠετσέταΠετσέτα Πετσέτα

    • Οι κρητικές υφαντές πετσέτες ήταν από τα πιο σημαντικά υφαντά της προίκας και είχαν καθοριστικό ρόλο στα σημαντικά γεγονότα του κύκλου της ζωής, όπως ο έρωτας, ο αρραβώνας, ο γάμος, τα βαφτίσια και ο θάνατος. Στην καθημερινή χρήση, ήταν απλές και λειτουργικές, κατασκευασμένες από ανθεκτικά υλικά όπως το βαμβάκι ή το λινάρι, και διακοσμημένες με λιτά γεωμετρικά μοτίβα. Σε αντίθεση, στις σημαντικές περιστάσεις, οι πετσέτες ήταν περίτεχνες και καλλιτεχνικές, με διακοσμήσεις που αντανακλούσαν τη σημασία της κάθε περίστασης. Για παράδειγμα, οι γαμήλιες πετσέτες είχαν μοτίβα που συμβόλιζαν την αγάπη και την ευτυχία, ενώ αυτές για τα βαφτίσια διακοσμούνταν με θρησκευτικά σύμβολα και παραστάσεις καθαρότητας. Ακόμη και στις κηδείες, οι πετσέτες διακοσμούνταν με πιο σοβαρά και συμβολικά σχέδια. Αυτή η πλούσια παράδοση της υφαντικής έχει διατηρηθεί ζωντανή μέσα στους αιώνες, με τις κρητικές υφαντές πετσέτες να εκτιμώνται για την αισθητική τους αξία και τη συμβολική τους σημασία, παραμένοντας δημοφιλείς ως δώρα και αναμνηστικά αντικείμενα.

  • 7. Σάκοι

    • Σάκος Σάκος

    • Μεγάλοι σάκοι τους οποίους χρησιμοποιούσαν για μεταφορά και αποθήκευση διάφορων ειδών, από τρόφιμα έως προσωπικά αντικείμενα και προίκες. Συνήθως ήταν βαμβακεροί μονόχρωμοι με λίγες ρίγες.

  • 8. Αθομαντήλα

    • Χοντρό, συνήθως τετράγωνο υφαντό, με το οποίο σκέπαζαν μέσα στο κοφίνι τα ρούχα της μπουγάδας. Οι αθομαντήλες σπάνια είχαν διακόσμηση. Όταν ήταν διακοσμημένες είχαν σχέδια απλά γεωμετρικά ή φυτικά, τοποθετημένα στις δύο πλευρές, κάτω και πάνω.

  • 9. Κουρτίνες

    • Κουρτίνα Κουρτίνα

    • Σπάνιζαν τα παλιότερα χρόνια στα κρητικά σπίτια. Όταν άρχισαν να τις βάζουν, τα χρώματα τους ήταν ανοικτά και τα διακοσμητικά σχέδια τους δεν παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία.

  • 10. Κουρτινάκια

    • Τα έβαζαν μπροστά στο εικονοστάσι με τα εικονίσματα. Η διακόσμησή τους ήταν συνήθως φυτική και στο κέντρο τοποθετούσαν ένα σταυρό.


  • 11. Κρεβατόγυρος

    • Μακρόστενο υφαντό. Ζώνει το κάτω μέρος τον κρεβατιού, έτσι που να κρύβει τα τρίποδα που υποβαστάζουν τις τάβλες του. Τα διακοσμητικά θέματά τους είναι φυτικά και ζωικά, σπανιότερα γεωμετρικά σε διάφορούς χρωματισμούς.

  • 12. Μπάντα

    • Είναι από τα κυριότερα στολίδια τον σπιτικού. Κρεμιέται στον τοίχο και προσφέρει στο μάτι μια χαρούμενη εικόνα. Τα διακοσμητικά σχέδια της μπάντας είναι πολλά. Εκτός από φυτικά και ζωικά θέματα, διακρίνονται ευχές, ρητά και ιστορικά πρόσωπα.

  • 13. Ποδιά

    • Η γνωστή ποδιά που φορούν οι γυναίκες για να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού και πολλές φορές χρήσιμη και για αγροτικές δουλειές. Οι ποδιές διακοσμούνται με διάφορα σχέδια ζωϊκά ή φυτικά. Υπάρχουν και ανδρικές ποδιές μακριές με καλυμμένο και το στήθος που τις φορούσαν κυρίως κτίστες για να προστατεύουν τα υπόλοιπα ρούχα τους από τις φθορές που έπιαναν τις πέτρες και τα πελέκια για το κτίσιμο. 'Ηταν μονόχρωμες, κυρίως μπλέ χρώμα ή με ρίγες με έντονες γραμμές στο κάτω μέρος. Το ύφασμα στις αντρικές ποδιές ήταν χοντρότερο και μεγαλύτερης αντοχής.

  • 14. Τραπεζομάντηλο

    • Τραπεζομάντηλο

    • Σκεπάζει το τραπέζι. Διακοσμημένο με φυτικά και ζωικά θέματα. Αποτελεί χαρούμενο στόλισμα του σπιτικού.

  • 15. Ψωμομαντήλα

    • Υφαντό μεγάλο. Χρησίμευε για να σκεπάζουν τα ψωμιά ή τη ζύμη για να επιταχύνουν το φούσκωμά της.

  • 16. Γαμπάς ή Κάπα

    • Κάπα

    • Βαρύ ύφασμα. Παλτό για τους βοσκούς.

  • 17. Φασκιά

    • Απαραίτητο στενόμακρο υφαντό για να τυλίγουν τα μωρά. Ήταν συνήθως διακοσμημένη σ' όλο τα μάκρος με γεωμετρικά σχέδια ή στις άκριες με το περίγραμμα μιας εκκλησίας.


  • 18. Ανάπλες

    • Πολύ ελαφριά σκεπάσματα. Χρησιμοποιούνται από τους χωρικούς τους καλοκαιρινούς μήνες στην ύπαιθρο. Επίσης ήταν χρήσιμες για την συγκομιδή του ελαιόκαρπου. Η διακόσμησή τους είναι εναλλασσόμενες ραβδώσεις με ποικιλία χρωμάτων.

  • 19. Αρτόπανο

    • Υφαντό αρκετά μεγάλο, παραλληλόγραμμο. Τα διακοσμητικά σχέδια του τοποθετημένα σε ζώνες στις δύο στενότερες πλευρές, παριστάνουν συνήθως εκκλησίες, σταυρούς, γενικά θρησκευτικά σύμβολα.

  • 20. Βαγιόλι

    • Πετσέτα μακρόστενη υφασμένη με άψητο μετάξι. Την έστρωναν στην μέση του τραπεζιού για στόλισμα του. Επίσης την κρεμούσαν δεμένη κόμπο για να κοσμήσουν τους τοίχους για τις γιορτινές μέρες.

  • 21. Βελέτζα

    • Χοντρή πατανία. Βάφεται κόκκινη και τα διακοσμητικά θέματά της είναι ποικίλα.

  • 22. Δισάκι

    • Είδος σακουλιού διαφορετικό από τη βούργια. Είναι απλό σακούλι με κορδόνια, που δένονται όπως της βούργιας. Η διακόσμηση καλύπτει και τις δύο πλευρές. Είναι συνήθως γεωμετρική, τοποθετημένη σε ζώνες.

  • 23. Καναπεδόγυρος

    • Στενόμακρο υφαντό που κυκλώνει το κάτω μέρος του καναπέ, έτσι ώστε να κρύβει τα πόδια. Οι καναπεδόγυροι είναι συνήθως άσπροι και σπανιότερα κίτρινοι.

  • 24. Κανατοσκέπασμα

    • Υφαντό με το οποίο σκέπαζαν την κανάτα ή τη στάμνα.

  • 25. Καρπέτες

    • Πολύ χοντρές πατανίες. Συνήθως κόκκινες με χοντρά εντυπωσιακά σχέδια. Θα μπορούσαμε να τις πούμε πατανίες δεύτερης κατηγορίας.

  • 26. Κασελοσκέπασμα

    • Ανάλογα με το μέγεθος της κασέλας, ύφαιναν και το κασελοσκέπασμα σε διάφορα χρώματα. Τα διακοσμητικά θέματα είναι γεωμετρικά, φυτικά, ζωικά και αρκετά συχνά παρατηρούμε ανθρώπινες παραστάσεις κυρίως σε στάση χορού.

  • 27. Κιλύφι

    • Οι μαξιλαροθύκες του κρεβατιού, υφασμένες συνήθως όπως τα σεντόνια που στρώνονται μαζί.

  • 28. Μακάθια

    • Καλύμματα που σκέπαζαν την πλάτη και το κάθισα του καναπέ. Κάθε καναπές είχε δύο μακάθια, το πανωμάκατο και το κατωμάκατο. Ήταν άσπρα και κίτρινα και όταν είχαν διακόσμηση ήταν όμοια με αυτή που είχε ο καναπεδόγυρος.

  • 29. Μακατιλίκι

    • Το σκούρο κάλλυμα του καναπέ, όπου τοποθετούσαν τα μακάθια.

  • 30. Μπαγκάλι

    • Μονόφυλλο συνήθως το χρησιμοποιούσαν σαν μακατιλίκι, για να σκεπάσουν τον καναπέ. Επίσης το χρησιμοποιούσαν για να τυλίξουν τα βρέφη. Τα μπαγκάλια είναι ολόγιομα με γεωμετρική διακόσμηση.

  • 31. Ντουρβάς

    • Μρεγάλο βαθύ σακούλι. Χρησιμοποιείται για μεταφορές και κρεμιέται στο σαμάρι των ζώων. Συνήθως είναι διακοσμημένο με γεωμετρικά σχήματα, τοποθετημένα σε ζώνες. Υπάρχουν μονόχρωμοι και πολύχρωμοι ντουρβάδες.

  • 32. Παλέτσα

    • Πατανία κι αυτή υφασμένη συνήθως από καθαρό λινάρι. Μπορούσε όμως να είναι και από μαλλί, αλλά δεύτερης ποιότητας. Την παλέτσα την έπαιρναν μαζί τους στους αγρούς, για να καθίσουν επάνω. Τις χρησιμοποιούσαν ακόμη και για αγροτικές δουλειές.

  • 33. Ροκαδέτη

    • Το ροκόδεμα. Στενόμαρκο μικρό υφαντό. Έδεναν, με αυτό, το μαλλί πάνω στη ρόκα.

  • 34. Σακούλι

    • Λέγεται η βούργια στην ανατολική και δυτική Κρήτη. Το σχήμα, τα κορδόνια, ο τρόπος δεσίματος, είναι όπως της βούργιας. Είναι σχεδόν πάντοτε διακοσμημένο με ρίγες σε διάφορα χρώματα.

  • 35. Σαμαροσκέπασμα

    • Υφαντό αρκετά μεγάλο, για να σκεπάζι το σαμάρι.

  • 36. Σεντόνι

    • Το υλικό, ο τρόπος ύφανσης καθώς και τα διακοσμητικά σχέδια ποικίλουν και ανάλογες είναι και οι ονομασίες των σεντονιών. Έτσι έχουμε τα καναράτα, τα καρουδάτα ή σαντρατσιλίδικα, τα λινά, τα μεταξοφάδιαστα, τα ράσινα, σαϊτάρικα, τα συρτά, τα χασιλαμεδένια ή χαχιλαμαδένια ή τους χασιλαμάδες.

  • 37. Τάπητας

    • Πολύ βαρύ υφαντό για το πάτωμα.