Βαμβάκι
Περιγραφή θέματος
-
-
-
Σε ανασκαφές που έγιναν στην Ινδία βρέθηκαν υπολείμματα υφασμάτων από βαμβάκι που υπολογίζονται γύρω στο 3000 π.Χ. Στην Ελλάδα πρωτοήρθε από την Ασία κατά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου γύρω στο 325 π.Χ. Η καλλιέργειά του στη συνέχεια εξαπλώθηκε στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου. Τα χρόνια εκείνα το βαμβάκι αναφερόταν ως δέντρο, γεγονός που αποδεικνύει ότι καλλιεργούσαν δενδροειδείς ποικιλίες βαμβακιού. Η καλλιέργεια του βαμβακιού στην Ελλάδα αναφέρεται από τον Παυσανία το 2 μ.Χ. αιώνα με την ονομασία ‘’βύσσος’’. Η καλλιέργεια του επεκτάθηκε σε μεγάλη κλίμακα γύρω στο 550 μ.Χ.
-
-
-
Το βαμβάκι είναι φυτό απαιτητικό σε υψηλές θερμοκρασίες. Το καταλληλότερο κλίμα για τη σωστή ανάπτυξη του είναι μέτρια ζέστη και κρύα Άνοιξη , συχνές βροχοπτώσεις όχι μεγάλης έντασης , όχι παγετός ή χαλάζι, δροσερό φθινόπωρο χωρίς πολλές βροχές και ζέστη, υγρό καλοκαίρι. Δυνατές σε ένταση βροχές μπορούν να καταστρέψουν τις ίνες του φυτού. Τα κατάλληλα εδάφη θεωρούνται αυτά που είναι αμμοπηλώδη με αρκετή ποσότητα αργίλου, οργανικές ουσίες και λίγο άζωτο και φώσφορο. Η απόδοση σε παραγωγή δεν επηρεάζεται εάν το χωράφι φυτεύεται για πολλά χρόνια. Στην Ελλάδα για παράδειγμα λόγω έλλειψης μεγάλων εκτάσεων καλλιεργείται στο ίδιο χωράφι για πολλά χρόνια και πολλές φορές.
Επειδή το βαμβάκι είναι αρκετά ευαίσθητο φυτό η καταπολέμηση των ζιζανίων είναι αρκετά δύσκολη και η ύπαρξη τους μπορεί να μειώσει αισθητά την παραγωγή. Ο πολλαπλασιασμός του βαμβακιού γίνεται με σπορά αφού πρώτα τα σπόρια υποστούν ειδική επεξεργασία και αφαιρεθούν οι διάφορες ίνες που τα περιβάλουν. Έτσι ο σπόρος κυλά ευκολότερα στις μηχανές σποράς και διευκολύνει την απορρόφηση της υγρασίας του εδάφους.
Στην Ελλάδα η καλύτερη εποχή για τη σπορά είναι από τις αρχές Απριλίου έως τα μέσα Μαΐου. Το όψιμο βαμβάκι σπέρνεται στις βόρειες περιοχές και το πρώιμο στις νότιες. Η θερμοκρασία κατά τη σπορά πρέπει να είναι γύρω στους 15 βαθμούς καθώς χαμηλότερες θερμοκρασίες καθυστερούν το φύτρωμα και οι σπόροι μπορεί να εμφανίσουν μύκητες. Το βαμβάκι δεν εξαντλεί το έδαφος από τα θρεπτικά του στοιχεία. Παρ όλα αυτά μερικές φορές χρειάζεται λίπανση με αζωτούχα λιπάσματα. Η λίπανση με διάφορα άλλα λιπάσματα δεν έχει δώσει καλλίτερα αποτελέσματα στην παραγωγή. Όταν χρειαστεί πότισμα τότε αυτό είναι καλό να γίνεται με τη μέθοδο της τεχνητής βροχής, δηλαδή ράντισμα όλου του φυτού.
-
Το άνθος του βαμβακιού αποτελεί βασικό στάδιο της ανάπτυξης του φυτού και παίζει καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή. Τα άνθη του βαμβακιού έχουν χαρακτηριστικό σχήμα και χρώμα, συνήθως κρεμώδες ή κιτρινωπό όταν πρωτοεμφανίζονται, το οποίο στη συνέχεια γίνεται ροζ ή κοκκινωπό καθώς ωριμάζουν. Η ανθοφορία ξεκινά συνήθως περίπου 50-60 ημέρες μετά τη σπορά, υπό ευνοϊκές καιρικές συνθήκες.
Η σωστή ανάπτυξη του άνθους εξαρτάται από τις κλιματολογικές συνθήκες, όπως οι μέτριες θερμοκρασίες και η επαρκής υγρασία. Οι υψηλές θερμοκρασίες ή οι παρατεταμένες βροχοπτώσεις μπορεί να επηρεάσουν την επικονίαση και να μειώσουν την παραγωγή. Μετά την ανθοφορία, σχηματίζεται ο καρπός του βαμβακιού, ο οποίος περιέχει τους σπόρους και τις χαρακτηριστικές ίνες.
-
-
-
Για να ωριμάσει το βαμβάκι πρέπει να περάσουν περίπου 2 μήνες από τη σπορά. Η συλλογή του γίνεται με ειδικές μηχανές , που είναι πιο σύνηθες ή με το χέρι που είναι πιο δαπανηρό και επίπονο αλλά το βαμβάκι είναι πιο καθαρό και έτσι έχει και καλύτερη τιμή στο εμπόριο. Μετά τη συγκομιδή το βαμβάκι μεταφέρεται σε ειδικούς χώρους που λέγονται εκκοκκιστήρια. Εκεί γίνεται ο αποχωρισμός των ινών από το σπόρο. Ο χρόνος που γίνεται η εκκόκκιση είναι περίπου 3 μήνες μετά τη συλλογή. Τα περισσότερα εκκοκκιστήρια διαθέτουν μηχανισμούς που απομακρύνουν τα διάφορα ξένα σώματα όπως χώμα, φύλλα, σπόρους καθώς και την περιττή υγρασία. Μετά από τις διαδικασίες αυτές τα βαμβάκια, καθαρά πλέον, συσκευάζονται σε μεγάλες μπάλες ή τετράγωνες παλέτες, δένονται, καταγράφεται η ποιότητα και προωθούνται στο εμπόριο.
-
-
-
Η νηματοποίηση του βαμβακιού με το χέρι ήταν μια ιδιαίτερα επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία, που απαιτούσε μεγάλη δεξιότητα και υπομονή. Οι γυναίκες περνούσαν ατελείωτες ώρες γνέθοντας με εργαλεία όπως το αδράχτι και τη ρόκα, δουλεύοντας προσεκτικά για να μετατρέψουν τις βαμβακερές ίνες σε ανθεκτικό νήμα. Στις φωτογραφίες φαίνεται ένα εργαλείο νηματοποίησης βαμβακιού από τον Χανδρά Σητείας. Διακρίνονται οι απλές, αλλά λειτουργικές γραμμές που εξυπηρετούσαν αυτή την κοπιώδη εργασία. Η φθορά από τη συνεχή χρήση μαρτυρά την καθημερινή του αξιοποίηση, ενώ ο σχεδιασμός του αποκαλύπτει τη σοφία των παραδοσιακών τεχνιτών, που κατάφεραν να δημιουργήσουν εργαλεία απλά στην κατασκευή αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικά.
-
-
-
Στην Κρήτη, η διαδικασία της παραγωγής βαμβακιού αναβιώνει μέσα από πρωτοβουλίες που συνδυάζουν την τοπική παράδοση με τη σύγχρονη εκπαίδευση και την έρευνα. Με τη συμβολή της Αποστολής Πηνελόπη Gandhi, προωθείται η καλλιέργεια του βαμβακιού, αναδεικνύοντας τη σημασία της φυσικής παραγωγής νημάτων και την ενίσχυση της αυτάρκειας. Μέσα από συνεργασίες με τοπικούς φορείς, επιστήμονες και φοιτητές, η καλλιέργεια αποκτά ξανά ρίζες στο κρητικό έδαφος, προσφέροντας προοπτικές για βιώσιμη ανάπτυξη και οικονομίες μικρής κλίμακας, εστιάζοντας στην ποιότητα και την πολιτιστική κληρονομιά.
-